Moderne Meentes van Hof van Twello als vorm van omdenken.

Nieuwe Blog van Gert Jan

Nieuwe Meentes als vorm van Omdenken

Eind februari 2013 was ik met nog  9 andere mensen genomineerd als Omdenker 2012 van de Gemeente Deventer. Omdenkers  zijn mensen die de zaken anders aanpakken dan anderen en toch succes hebben.  Mensen die van bedreigingen kansen maken, etc.  Alle genomineerden hielden een praatje.

Wat betekent Omdenken voor mij?  Omdenken heeft veel weg van innoveren, dat toverwoord in de crisis. Maar net als veel innoveren vaak uit niet meer bestaat dan variëren, extrapoleren of integreren van bestaande zaken loop je ook bij omdenken al gauw de kans niet meer dan oude wijn in nieuwe zakken te verpakken. Een lelijke eend met bloemen op het dak. “I see a red door, and I want to paint it black”.   Zo iets.

Omdenken is het vorm geven van alternatieven

Voor mij is omdenken het vorm geven van alternatieven. De vraag is dan natuurlijk, alternatief waarvoor? Mijn hele streven bij Hof van Twello is gericht op het vormgeven van een alternatief voor het groeimodel van ons systeem. Ons maatschappelijke en economische bestel is een groeimodel. Ook wel kapitalisme genoemd. Dat systeem is alleen maar leuk áls het groeit. Dan is er geld voor leuke dingen zoals sociale programma’s, milieu, landschap. Maar als de groei er uit is, zoals nu, dan laat het haar ware aard zien. Duizenden mensen verliezen hun baan, vallen uit sociale programma’s, milieu –en landschapssubsidies worden beperkt.  Ons systeem zonder groei leidt tot uitsluiting van steeds meer mensen, het anonimiseert, maakt mensen afhankelijk en ontkracht ze. En leidt bovendien tot een verschraald landschap.

Lokale Kleinschaligheid de echte bijl aan de wortel van het systeem

Ik ben nu 61 jaar en heb dik 40 jaar ‘dwarsgelegen’. In die tijd ben ik tot de conclusie gekomen dat er maar één echte bijl is die werkelijk in staat is dat model te kappen, en dat is de bewust gekozen lokaal gerichte kleinschaligheid. Lokaal gerichte kleinschaligheid daar kan het systeem niks mee, daar wordt ze nerveus van.  Het onttrekt mensen aan de invloedsfeer van multinationals, overheden en banken. Het ontkoppelt. Het systeem wil groei, expansie, consumeren, export! Niet voor niks gaan epigonen van dat model ook zo te keer als kleinschaligheid bepleit wordt.  De Rudi Rabbinges, Louise Fresco’s, Aalt Dijkhuizens.  Moderne ‘double speakers’ als  Jan Terlouw en  Herman Wijffels  blijken keer op keer papieren tijgers die als het er op aan komt hun mond houden. Hoge posities verwerf je ook meestal niet door wat je doet of zegt, maar door wat je niet doet, en niet zegt. Op het ‘juiste’ moment.

Moderne Meentes als model voor lokale kleinschaligheid

Hof van Twello koos als voertuig voor haar streven naar lokaal gerichte kleinschaligheid de moderne meentes.  Meentes waren oorspronkelijk gemeenschappelijk gebruikte stukken grond.  De prairies van de Indianen in Noord Amerika, de uitgestrekte bossen in Zweden, de oerwouden in de Amazone. In west Europa had de meeste grond wel een eigenaar en ging het niet om de vrije natuur als meente. Vanaf de 12^e eeuw stonden grootgrondbezitters in west Europa het toe dat mensen die woonachtig waren op ‘hun’ grond die grond ook mochten gebruiken: voor hak- en bouwhout, voor het verzamelen of telen van voedsel, voor het weiden van hun schapen of koeien. Maar niet zó maar, ze moesten er wél wat voor doen. Ze moesten de wegen in het gebied onderhouden, de sloten, de houtwallen en bossen. Hun was een actief recht gegeven.  En dat actieve recht is precies de sleutel die wij toepassen in onze Moderne Meentes op de Hof van Twello.

‘Reclaiming the Commons!’

Kort gezegd: wij proberen alles wat eigenlijk in gemeenschappelijk gebruik zou moeten zijn ook weer gemeenschappelijk te maken: ons land, het landschap, onze kennis, de financieringsstructuur, zaken als een nieuwbouwproces, productontwikkeling, goed voedsel en gezondheid. Wij zijn, zoals ze dat in Amerika al meer dan 100 jaar zeggen,  “we are reclaiming the commons!”  Door zo te doen sluiten we ons in de praktijk aan bij de anti globaliseringsbeweging die dit streven vanaf 2002 wereldwijd bepleit.  Tegelijkertijd betuigen we virtuele steun aan al die miljoenen mensen in de wereld die van hun gronden zijn verdreven, door het kolonialisme, de landhonger van de houtkapbedrijven, de groene revolutie, de moderne opkopers van Afrika, Azië en Latijns Amerika.  We betuigen steun aan al die mensen die weer grip willen krijgen op hun eigen grond, landschap, voedsel, kennis en gezondheid. Die weer macht willen krijgen over hun eigen situatie en toekomst. Dát, heet emancipatie.

Meente Moestuin

Onze bekendste en meest ontwikkelde moderne meente is onze Meente Moestuin. Mensen krijgen gratis grond in beheer van de Hof van Twello, gratis compost en gratis organische mest. In ruil daarvoor betelen ze de helft van hun grond met producten voor onze winkel. Van de opbrengst daarvan krijgen zij de helft. Een win-win waaraan na 3 jaar ‘low profile’ opbouw al door meer dan 35 mensen wordt deelgenomen. Tezamen produceren zij de meeste groente voor onze winkel: onbespoten, geteeld zonder kunstmest. Het model stelt ons in staat deze gezonde producten aan te bieden voor een prijs ver onder die van de natuurvoedingswinkels en het ‘biologische’ circuit. De meente moestuinders telen niet alleen voor zichzelf maar ook voor die honderden klanten van onze winkel die géén tijd hebben voor het onderhouden van een tuin. Hiermee stijgt de Meente Moestuin uit boven het strikte eigenbelang van een volkstuin of de meeste stadslandbouwprojecten.

De kennis meentes

Kennis lijkt makkelijker bereikbaar dan ooit, internet, sociale media, TV, ze overspoelen ons met ‘kennis’. Maar welke kennis? Wat is waar, wat is manipulatie? Om je méér Cola te laten drinken, suikers te laten eten, landroof te ‘nuanceren’, armoede te ontkennen. Ik noem er maar een paar. Op Hof van Twello houden we ons bezig met landbouw en landschap, voeding en gezondheid. Op deze terreinen proberen wij gemeenschappen te vormen die met elkaar samen op zoek gaan naar objectieve kennis en op basis daarvan producten ontwikkelt. Tot onze voedselkringen kun je toetreden als je bereid bent je kennis en ervaring actief te delen met anderen en samen te zoeken naar nieuwe gewassen of producten voor onze winkel, hetzij voeding hetzij remedie. Of beide natuurlijk!

Mensen die des te meer van ons landschap willen genieten worden uitgenodigd delen er van te onderhouden, zoals de Middeleeuwse en Prehistorische tuin nu al op die manier worden vormgegeven. Net als delen van de permacultuurtuin.

Nieuwbouw als Moderne Meente

Het nieuwbouwproces van ons bedrijf, inclusief de bouw zelf, hebben we eveneens als Moderne Meente opgezet. Hierin delen de opdrachtgever, de architect, de bouwkundige en de vele kleine lokale bedrijfjes gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor ontwikkeling en realisatie.   Risicodragend.  Als we gaan bouwen mag iedereen meedoen, in ruil voor kennis over de bouwmethode en de kosten voor verblijf in onze minicamping met keuken. Zo brengen we de kennis en ervaringen op het gebied van energiezuinig bouwen verder.

Crowd Funding

Geld zal zo gauw niet gemeenschappelijk worden. Je hebt het of je hebt het niet. Wat je wél gemeenschappelijk kunt maken is een financieringsmethode. En dat is precies wat we doen met onze Crowd Funding campagne. Veel mensen leggen kleine bedragen in en delen daarmee het risico in kleine partjes. Gezamenlijk maken zij het ons wel mogelijk innovatieve investeringen te doen. In het geval van Crowd Funding zijn wij niet degenen die iets geven en daar iets voor terugkrijgen, in Crowd Funding is het precies omgekeerd, en moeten wij wat terugdoen. Dat doen we o.a. door hoge rentes te betalen maar ook door de Crowd Funders actief te betrekken bij ons bedrijf en de zaken die ons bezighouden.

Kenmerken Moderne Meentes

Moderne Meentes maken weer gemeenschappelijk wat gemeenschappelijk zou moeten zijn.  Grond, voedsel, landschap, kennis, gezondheid, financiering en bouw. Moderne Meentes kenmerken zich door wederkerigheid, gemeenschappelijkheid en gedeelde verantwoordelijkheid. Je krijgt wat, maar je moet er wél wat voor doen. Een actief recht.

Geen concept

Let wel, Hof van Twello is niet het zoveelste concept, bedacht om indruk mee te maken en subsidies mee los te weken.  Een project waar wethouders en politici mee kunnen scoren en handige jongens een aantal jaren een goed belegde boterham aan overhouden. Wij doen deze dingen als bedrijf, in het hart van het systeem zelf. Als bewust kleinschalig en lokaal gericht bedrijf.  Zonder subsidie.  Tot onze ‘hard core’ behoren nu al meer dan 100 mensen die zich daar toe aangetrokken voelen en op een of andere manier actief betrokken zijn bij de Hof. Samen vormen we het levende alternatief dat met vallen en opstaan, zoekend en tastend zijn weg vindt.

Omdenken is een eigen keuze

Hoe word je een omdenker? Wat ook de reden is, het is wel je eigen keuze. Jijzelf maakt het verschil.

In mijn geval was het het voorrecht om een tijdje deel te mogen nemen aan het leven in een krottenwijk in Mexico en te hebben gewoond en gewerkt met boeren in de tropische kustvlakte van Vera Cruz in Mexico.  Daar zag ik hoe kleine en arme boeren collectief verneukt werden door hun overheid, de banken, verzekeringsmaatschappijen, hun toeleveranciers en afnemers.  Het maakte dat ik de weg waar ik op zat bij de FAO en een groot landbouwkundig instituut waar ooit de Groene Revolutie was uitgevonden, de rug toekeerde. Voor mij geen internationale carrière meer.  Terug in Nederland mocht ik 3 jaar werken met (ex) junkies, heroïnehoeren, weggelopen minderjarigen en gekken (zoals ze toen nog genoemd werden). Ik mocht de ultieme consequentie van een uit de hand gelopen groeimodel een heel klein beetje zelf ervaren.  Als je ooit de bodem van de goot gezien hebt, de plek waar mensen niets meer te verliezen hebben en desondanks zo ongelooflijk hunkeren naar het leven en daar een ongelooflijk uithoudingsvermogen voor aan de dag leggen,  als je die kracht gezien hebt, dan denk je niet alleen om, dan bén je om.